Cập nhật lúc 12:43, Thứ tư, 29/12/2010 (GMT+7)

Khủng long Kosmoceratops.

Theo thông lệ hằng năm, tạp chí Time vừa công bố hàng loạt các bầu chọn những sự kiện nổi bật trong năm 2010, trong đó đáng chú ý là danh sách 10 sự kiện khoa học gây nhiều ấn tượng nhất.



1. Phát hiện khủng long nhiều sừng nhất

Kosmoceratops là một trong những loài khủng long kỳ lạ nhất mà con người được biết từ trước tới nay. Loài khủng long này có một chiếc sừng khá lớn mọc ở trên mũi và mắt, cùng nhiều sừng nhỏ kết lại với nhau như vòng trang sức ở trên đầu kết. Loài này được cho là sống ở lục địa bị mất La-ra-mi-đia, trong thời kỳ Kỷ Phấn Trắng muộn (khoảng 70 - 100 triệu năm trước). Các hóa thạch của loài khủng long này được tìm thấy tại sa mạc ở miền nam trung tâm bang U-tat (Mỹ). Kosmoceratops có họ rất gần với loài khủng long có sừng nổi tiếng Triceratops. Ðiểm khác biệt lớn nhất giữa hai loài khủng long này là Kosmoceratops có 15 chiếc sừng trong khi Triceratops chỉ có ba sừng. Theo các nhà khoa học đây là loài khủng long có nhiều sừng nhất được phát hiện từ trước tới nay. Những chiếc sừng to lớn này chính là vũ khí giúp chúng chống đỡ với kẻ thù. Ngoài ra, diện mạo kỳ lạ của chúng có thể còn là điểm nhấn để thu hút các con cái.

2. Sự hình thành của vũ trụ



Máy gia tốc hạt lớn.

Vật lý nguyên tử quy ước rằng số lượng của các hạt vật chất và phản vật chất được tạo ra trong vụ nổ Big Bang là bằng nhau, nhưng đó là điều không thể, do vật chất và phản vật chất sẽ tiêu diệt nhau khi tiếp xúc, tạo nên năng lượng khổng lồ. Thứ duy nhất nào đó giúp hình thành một vũ trụ như hiện nay hẳn đã khiến cán cân nghiêng về phía vật chất. Trong nghiên cứu trên máy gia tốc hạt Tê-va-trôn diễn ra giữa năm nay, các nhà khoa học thấy rằng khi va chạm các luồng proton sẽ tạo ra hạt B-meson. Theo nguyên tắc thông thường, hạt này sẽ tiếp tục phân hủy thành một lượng cân bằng các hạt muon (một loại hạt điện tử nặng) và phản muon. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu tại Phéc-mi-láp (Fermilab) phát hiện ra số lượng các hạt muon được tạo thành nhiều hơn khoảng 1% các hạt phản muon. Thí nghiệm về tính bất đối xứng thành phần

B-meson trong vụ va chạm mô phỏng đã mở ra các chương trình nghiên cứu tiếp theo về sự bắt đầu của vũ trụ. Giới nghiên cứu tin rằng vũ trụ đã hình thành cũng nhờ vào tỷ lệ thắng thế nhỏ nhoi đó của vật chất.

3. Mặt trăng có nước



Hình chụp bề mặt mặt trăng.

Trước đây, người ta vẫn tin rằng mặt trăng không có nước. Những hiểu biết về bề mặt của mặt trăng là một nơi có bụi bao phủ các phiến đá cuội lớn nhỏ. Tuy nhiên đến nay, hành tinh này được biết đến là địa điểm có khá nhiều nước. Trạm quan trắc quỹ đạo LCROSS của NASA đã phát hiện điều đó, sau khi đưa máy tự hành đáp xuống vùng liền kề Nam cực mặt trăng để tiến hành lấy mẫu và dùng tên lửa đẩy trở về trạm quỹ đạo này phân tích. Mẫu địa tầng này có dấu vết Nam cực mặt trăng là vùng đất đóng băng vĩnh cửu với khối lượng nước nhiều hơn 50% so với ước đoán của các nhà nghiên cứu vũ trụ dự tính từ trước. Giới nghiên cứu đánh giá độ ẩm trên mặt trăng phải lớn hơn gấp đôi sa mạc Xa-ha-ra dưới trái đất. Ðiều này, mở ra viễn cảnh nhân loại có thể xây dựng nhà máy nước ngay trên cung trăng với chi phí rẻ hơn và dễ thực hiện hơn so với việc sử dụng nguồn cung ứng từ trái đất.

4. Rô-bốt khám phá đường hầm



Tháp Teo-ti-hua-can.

Tháp Teo-ti-hua-can của Mê-xi-cô được coi là một báu vật khảo cổ học Bắc Mỹ. Tuy nhiên những gì ẩn chứa trong thành phố cổ đó luôn là một bí ẩn. Bí mật quá khứ đã được hé mở trong năm nay, khi một rô-bốt khảo cổ trang bị máy ghi hình được gửi tới đi dọc theo các đường hầm được xây dựng và bít kín lối vào cách nay gần hai thiên niên kỷ. Rô-bốt khảo cổ đã phát hiện một hành lang rộng hơn 3,6m với kiến trúc mái cong được xây dựng gần hai nghìn năm trước đây, kết cấu mái vòm rất kín và được bảo quản hoàn hảo. Các nhà khảo cổ giả định rằng hành lang này có thể được kết nối với các lăng mộ của giáo trưởng, cũng như tiết lộ về cách thức những người Trung Mỹ xây dựng các đô thị mà họ đã từng sinh sống xưa kia.

5. Tìm ra gien làm già nhanh



Gien lão hóa.

Thứ đóng vai trò chủ chốt trong quá trình lão hóa sinh học là những cấu trúc siêu nhỏ có tên te-lô-me. Chúng nằm ở đoạn cuối của các nhiễm sắc thể. Mỗi khi một tế bào phân chia, chiều dài của te-lô-me sẽ giảm một chút. Cuối cùng, khi te-lô-me ngắn tới một mức nào đó, tế bào sẽ chết. Các nhà khoa học đã phân tích hơn 500 nghìn biến thể gien trong bộ gien người bình thường rồi so sánh với những cá nhân có te-lô-me ngắn và phát hiện rằng tất cả người có te-lô-me ngắn đều mang một biến thể gien có tên TERC, trong khi người bình thường không có biến thể này. Te-lô-me càng ngắn thì con người càng dễ mắc các bệnh liên quan tới tuổi già. Những người mang gien đột biến có nguy cơ mắc các bệnh tuổi già - như bệnh tim và một số dạng ung thư - cao hơn người bình thường. Một nghiên cứu trước đó cũng đã chứng minh TERC làm tăng tốc độ lão hóa ở chuột.

Ðây là lần đầu tiên con người tìm ra một gien có vai trò trực tiếp trong quá trình lão hóa. Nghiên cứu cho thấy một số người bị lập trình về mặt di truyền để già nhanh hơn so với phần còn lại của nhân loại. Tác động mà biến thể gien gây ra tương đương với ba hoặc bốn năm của quá trình lão hóa. Phát hiện này mở ra triển vọng kiểm soát các bệnh liên quan đến tuổi tác ở người và tạo ra những người sống mãi ở tuổi thanh xuân.

6. Phát hiện thêm hàng loạt hành tinh



Hành tinh Gliese 581g.

Các nhà thiên văn học tiếp tục tìm kiếm các hành tinh ngoài hệ mặt trời của chúng ta và họ đã tìm phát hiện thêm hàng loạt hành tinh mới của vũ trụ. Ðó là HIP 13044b, một hành tinh đang bay quanh một ngôi sao rất xa xôi bên ngoài dải Ngân Hà và bị lấy hết lực hấp dẫn. Ðó còn là bảy hành tinh mới bay quanh ngôi sao HD 10180, cách xa trái đất khoảng 127 năm ánh sáng. Ðáng chú ý nhất là phát hiện của Gliese 581g, hành tinh ngoài hệ mặt trời đầu tiên được tìm ra trong vùng mà khoảng cách ở đó có điều kiện không quá lạnh hay quá nóng, giúp sự sống có thể xuất hiện. Gliese 581g có khối lượng gấp 3 - 4 lần trái đất, cho thấy nó có thể có nhiều đá và đủ trọng lực hút bầu khí quyển. Trọng lực trên bề mặt của Gliese 581g có thể ngang bằng hoặc cao hơn chút ít so với trái đất, do đó, con người hoàn toàn có thể đi lại dễ dàng. Như vậy, Gliese 581g đã hội đủ hai yếu tố quan trọng là nước và bầu khí quyển giúp duy trì sự sống trên hành tinh. Việc phát hiện ra hành tinh ngay gần trái đất cho thấy chắc chắn còn nhiều hành tinh giống như Gliese 581g đang tồn tại trên vũ trụ. Các nhà khoa học cho rằng những thế giới giống như chúng ta đã được bắt nguồn từ đó hoặc sẽ được phát hiện sớm trong tương lai.

7. Áo tàng hình



Mô hình sắp xếp "siêu vật liệu".

Mác-tin M.Can, nhà vật lý lý thuyết làm việc tại Ðại học Hoàng gia Luân Ðôn xuất bản một bài báo mô tả về khái niệm chiếc áo choàng bên ngoài không gian và thời gian, và đưa ra hai giả thuyết: Một dạng siêu vật chất cực kỳ thông minh; hoặc một thứ vật chất hoạt động mạnh. Ðây là một dạng 'siêu vật liệu' siêu nhỏ có thể thay đổi hoặc ngăn chặn dòng chảy sóng điện từ. Theo giả thuyết nêu ra, vải hoặc các dạng khác của vật chất đó có khả năng tự điều khiển các nguyên tử để tạo ra dòng chảy thông thường của năng lượng. Ánh sáng đi qua siêu vật liệu sẽ bị khúc xạ mạnh và tạo ra những khoảng trống trong không gian và thời gian. Trên cơ chế hoạt động như vậy, vật chất có thể trở nên vô hình nếu được khoác lên chiếc áo 'tàng hình'.

8. Giả thuyết mới về tổ tiên loài người



Xương hóa thạch được phát hiện ở Nam Phi.

Tháng tư năm nay, các nhà khoa học Nam Phi đã tìm thấy bộ xương hóa thạch của một phụ nữ và một cậu bé được cho là hai mẹ con bị trận tuyết lở chôn vùi trầm tích trong hang Ma-la-pa của Nam Phi khoảng hai triệu năm trước. Phát hiện này của các nhà cổ sinh học tìm thấy đã làm giới nghiên cứu phải xem lại thuyết tiến hóa về tổ tiên người hiện đại. Phát hiện mới đã chỉ ra người thông minh xuất hiện cùng với thời kỳ của người vượn cổ trong lịch sử các niên đại tiến hóa. Ðồng thời gợi mở về một giả thuyết mới đó là tổ tiên của chúng ta chính là Homo và đã xuất hiện ở khắp mọi nơi trong suốt chiều dài lịch sử. Giới phân tích cho rằng, loài sinh vật mang tên Australopithecus sediba này có thể đã đóng vai trò trung gian trong quá trình phát triển của người tối cổ mang hình dáng giống khỉ và là tiền nhân trực tiếp của loài Homo erectus. Loài này lại sinh ra Homo sapiens (người khôn ngoan), 'ông tổ' của người hiện đại.

9. Nguyên tố hóa học mới



Nguyên tố 117.

Các nhà khoa học Nga và Mỹ đã quan sát thấy sự tồn tại một cách ngắn ngủi của nguyên tố mới với 117 proton (với hai đồng vị là 293117 và 294117), được sản sinh bằng cách bắn phá các i-on Can-xi (Ca) bằng một chùm phóng xạ. Phát hiện này đã lấp đầy khe hở đáng lưu ý của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và qua đó hỗ trợ cho ý tưởng về một hạt nhân siêu nặng giàu niu-tơ-ron có thể cực kỳ bền, hay có thể có thời gian sống tới nhiều triệu năm. Nguyên tố 117 nặng hơn chì gần 40% và đã được đặt tên tạm là ununseptium, tên liên hệ tới số nguyên tử của nó. Giống như tất cả các nguyên tố siêu nặng khác, nguyên tố 117 không ổn định và chỉ tồn tại trong vòng một phần giây trước khi tự tiêu hủy thành một loạt các nguyên tố và các hạt nhẹ hơn. Các nhà nghiên cứu nghĩ nguyên tố này có thể mở đường cho việc tổng hợp những nguyên tố lớn hơn và ổn định hơn có thể được dùng để tạo ra một loạt chất liệu kỳ lạ mới với những ứng dụng khoa học chưa tưởng tượng ra được.

10. Mèo uống sữa mà không bị ướt cằm



Các nhà khoa học tại Học viện Công nghệ Mat-chu-set, Ðại học Prin-tơn và Ðại học Công nghệ Vi-gi-nia (Mỹ) đã hợp tác với nhau để giải mã bí ẩn vì sao những con mèo khi uống sữa không bị ướt cằm và rơi vãi như các sinh vật khác. Các nhà khoa học đã nghiên cứu rất kỹ lưỡng từng bước uống nước diễn ra ở tốc độ cao này qua một đoạn vi-đê-ô ghi hình tốc độ cao và cho thấy mèo sử dụng lưỡi một cách rất tinh tế và hiệu quả: nhìn thì giống đang liếm sữa nhưng thực ra là đang... hút sữa. Khi uống, mèo đưa lưỡi thẳng về phía bát đựng nước, vị trí đầu lưỡi được uốn cong như hình chữ 'J', vì thế phần đầu lưỡi là vị trí chạm vào chất lỏng đầu tiên. Phần đầu lưỡi này quét vào bề mặt của nước trước khi chú mèo thu lưỡi về trong tích tắc. Sự tiếp xúc diễn ra cực nhanh khiến một 'cột nước' nhỏ được hình thành ở giữa đầu lưỡi và bề mặt bát đựng nước. 'Cột nước' hình thành bởi bị cân bằng của trọng lực và quán tính tạo ra hướng di chuyển của 'cột nước' về phía miệng chú mèo qua chuyển động thụt về của lưỡi. Mèo sẽ ngậm miệng vào sau khi đã 'hút' được nước. Nhờ vậy, mèo có thể liếm và nuốt sữa với tốc độ xấp xỉ bốn lần/giây. Trọng lực kết hợp với quán tính giúp cho mỗi lần liếm của mèo uống được 0,1ml và không bị rớt hoặc đổ sữa ra ngoài.

thanks